Yevgeni İrtenyevin hər şeyi var idi – malı-mülkü, insanlar arasında hörməti, nüfuzu. O həm də çox yaxşı ağa, idarəçi idi, təsərrüfat işlərini qüsursuz yerinə yetirirdi. Ancaq bütün bu işlər, başqatmalar əzəli-əbədi günahın – zinanın qarşısını ala bilmir, nəfsini cilovlamaqda ona kömək olmurdu. Yevgeni bu amansız, qəddar hissdən qurtulmaq üçün hətta evlənir. Amma bu xoşbəxt evlilik belə onu şəhvətin caynağından xilas edə bilmir.
“Şeytan” insan iradəsinin şəhvətlə mübarizəsidir. Tolstoy bu hekayədə insanın daxilində gedən çarpışmaları, ziddiyyətləri, özü-özü ilə mübarizəsini qəhrəmanına rəhm etmədən çılpaqlıqla təsvir edir. Görəsən, şeytan bizim içimizdədir, yoxsa kənardan bizi günaha sürükləyən bir qüvvə? İnsan nə vaxt günahına don geyindirməkdən əl çəkib öz vicdanı ilə üzbəüz qalır?
Maraqlıdır ki, Tolstoyun 10 günə yazdığı bu hekayənin çox fərqli iki sonluğu var. Bəlkə də, bu sonluqlar yuxarıdakı sualların cavabıdır.